Viêm ruột ở mèo là một vấn đề sức khỏe phổ biến hay gặp ở mèo cưng. Hệ tiêu hóa của mèo dễ bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, và viêm ruột có thể xuất hiện với nhiều triệu chứng khác nhau. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giúp bạn tìm ra nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị cho bệnh viêm ruột truyền nhiễm ở mèo nhé.
Bệnh viêm ruột ở mèo là gì?
Bệnh viêm ruột ở mèo (Inflammatory bowel disease – IBD) là một hội chứng chứ không phải là một căn bệnh. Hội chứng này được gây ra bởi một phản ứng cụ thể đối với sự kích thích mãn tính của dạ dày hoặc ruột. Viêm là phản ứng của cơ thể đối với sự tấn công nào đó, một thương tích hoặc chất lạ xâm nhập vào ruột. Với bệnh viêm ruột truyền nhiễm ở mèo, các loại tế bào viêm cụ thể, tùy thuộc vào loại viêm ruột ở mèo, sẽ xâm chiếm thành dạ dày và/hoặc ruột. Khi các tế bào viêm xâm nhập, lớp niêm mạc của hệ tiêu hóa (GI) dày lên. Sự dày lên này khiến mèo khó hấp thụ chất dinh dưỡng và di chuyển thức ăn dọc theo đường tiêu hóa hơn.
Nguyên nhân gây bệnh viêm ruột ở mèo là gì?
Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh viêm ruột ở mèo. Tuy nhiên, nguyên nhân thường không được biết hoặc không xác định được. Các nguyên nhân có thể bao gồm nhiễm trùng do vi khuẩn, nhiễm ký sinh trùng với giun hoặc ký sinh trùng đơn bào hoặc dị ứng hoặc không dung nạp với một loại protein cụ thể trong chế độ ăn uống.
Các dấu hiệu lâm sàng của bệnh viêm ruột truyền nhiễm ở mèo là gì?
Bệnh viêm ruột truyền nhiễm ở mèo có thể liên quan đến bất kỳ phần nào của đường tiêu hóa nhưng phổ biến nhất là ảnh hưởng đến dạ dày và/hoặc ruột. Nếu dạ dày bị ảnh hưởng, mèo sẽ bị nôn mửa mãn tính. Đây là dấu hiệu lâm sàng phổ biến nhất của bệnh viêm ruột truyền nhiễm ở mèo. Nếu đường ruột bị ảnh hưởng sẽ xảy ra tiêu chảy mãn tính. Ở một số con mèo, cả hai phần của đường tiêu hóa đều có liên quan nên xảy ra tình trạng nôn mửa và tiêu chảy.
Nếu hội chứng này kéo dài hơn một vài tháng, tình trạng chán ăn và sụt cân sẽ xảy ra phổ biến. Trong một số trường hợp, mèo phát triển cảm giác thèm ăn vì chúng không thể hấp thụ thức ăn đang ăn và điều này phải được phân biệt với bệnh cường giáp (Xem thêm).
Nôn ra những cục lông nhiều hơn một lần mỗi tháng là điều không bình thường và thể hiện mèo không có khả năng đưa lông qua đường tiêu hóa và có thể là dấu hiệu cho thấy mèo mắc bệnh viêm ruột ở mèo.
Viêm đường ruột ở mèo được chẩn đoán như thế nào?
Bệnh viêm ruột ở mèo có thể được phát hiện thông qua việc sử dụng siêu âm. Siêu âm có thể đo độ dày của dạ dày và niêm mạc ruột, cũng như đánh giá kích thước của các hạch bạch huyết xung quanh ruột. Loại viêm đường ruột cụ thể ở mèo được chẩn đoán chắc chắn dựa trên sinh thiết mô. Lấy những mẫu này là một thủ tục phẫu thuật cần gây mê toàn thân. Tùy thuộc vào vị trí nghi ngờ của viêm đường ruột ở mèo, bác sĩ thú y có thể đề nghị thủ thuật nội soi hoặc phẫu thuật thăm dò toàn bộ vùng bụng.
Nếu nghi ngờ có liên quan đến ruột non hoặc phần trên của ruột già, thủ thuật này sẽ yêu cầu phẫu thuật thăm dò, chủ yếu vì những khu vực này không thể tiếp cận được bằng ống nội soi. Trong trường hợp này, người ta thường lấy mẫu qua tất cả các lớp thành của cơ quan bị ảnh hưởng.
Nếu chủ yếu là dạ dày hoặc ruột già bị ảnh hưởng bởi tình trạng này, có thể lấy mẫu mô bằng nội soi. Khi sử dụng ống nội soi, một dụng cụ sinh thiết nhỏ sẽ được sử dụng để lấy các mẫu nhỏ niêm mạc của cơ quan bị ảnh hưởng. Lợi ích của phẫu thuật thăm dò là sinh thiết toàn bộ bề dày thường cung cấp mẫu tốt hơn để chẩn đoán.
Sinh thiết mô sẽ được gửi đến bác sĩ giải phẫu thú y để chẩn đoán. Nhà nghiên cứu bệnh học sẽ đưa ra chẩn đoán mô tả về hội chứng, tùy thuộc vào loại tế bào viêm chiếm ưu thế có trong sinh thiết. Sự kích thích mãn tính gây ra viêm ruột ở mèo sẽ kích thích cơ thể gửi các tế bào từ hệ thống miễn dịch đến khu vực bị ảnh hưởng. Bệnh viêm ruột ở mèo được chẩn đoán khi các tế bào này được xác định ở mức độ bất thường trong mô.
Việc xác định nguyên nhân gây ra phản ứng mô thường đòi hỏi phải xét nghiệm thêm. Các xét nghiệm hoặc phương pháp điều trị sẽ được thực hiện để loại trừ ký sinh trùng bên trong, ung thư và nhiễm trùng. Các xét nghiệm máu để loại trừ các vấn đề về thận, gan và tuyến tụy cũng như các bệnh như cường giáp và tiểu đường sẽ được thực hiện. Trong một số trường hợp, nguyên nhân chính xác không thể được xác định.
Các xét nghiệm khác có thể được thực hiện là:
- Xét nghiệm phân để tìm sinh vật truyền nhiễm.
- Đo mức vitamin B12 (cobalamin) để cho biết liệu khả năng hấp thu chất dinh dưỡng có bị giảm hay không.
- Đo lượng folate trong máu để cho biết liệu có sự mất cân bằng trong quần thể vi khuẩn bình thường trong đường tiêu hóa hay không.
Viêm đường ruột ở mèo được điều trị như thế nào?
Cách lý tưởng để điều trị viêm ruột ở mèo là chẩn đoán căn bệnh tiềm ẩn gây ra phản ứng. Nếu không tìm được nguyên nhân chính xác thì bệnh được gọi là “không có nguyên nhân”. Nhiều trường hợp viêm đường ruột ở mèo được coi là không xác định nguyên nhân.
Tẩy giun
Nên tẩy giun phổ rộng vì xét nghiệm phân không phải lúc nào cũng đại diện cho ký sinh trùng trong đường tiêu hóa.
Ăn kiêng
Mèo bị viêm ruột cho ăn gì là tốt nhất? Thì bạn nên áp dụng chế độ ăn kiêng đặc biệt được nêu dưới đây để giúp mèo có thể nhanh chóng khỏi bệnh.
Một số con mèo mắc bệnh viêm ruột ở mèo sẽ phản ứng với sự thay đổi trong chế độ ăn uống. Điều này có thể được thực hiện theo một trong hai cách.
Đầu tiên, chọn một loại thực phẩm thương mại có chứa nguồn protein mới đối với mèo (được gọi là a novel protein) hoặc protein thủy phân (nơi nó được chia thành các phần nhỏ hơn để cơ thể không nhận ra nó là một loại protein cụ thể).
Vì chúng ta không biết mèo mắc bệnh viêm ruột đang phản ứng với thành phần nào nên tốt nhất nên chọn thức ăn không chứa bất kỳ chất độn nào, chẳng hạn như đậu Hà Lan và khoai tây. Chất bảo quản và chất phụ gia cũng có thể gây ra phản ứng miễn dịch vì vậy nên tránh sử dụng chúng.
Các chuyên gia dinh dưỡng thú y khuyến nghị mức protein từ trung bình đến cao, hàm lượng chất béo thấp hơn và hàm lượng carbohydrate thấp. Thức ăn dành cho mèo mắc bị viêm ruột phải dễ tiêu hóa, nghĩa là nhiều thịt hơn và ít nguyên liệu thực vật hơn. Thức ăn có độ ẩm cao cũng dễ tiêu hóa hơn đối với nhiều con mèo so với thức ăn khô.
Trong một số trường hợp, bác sĩ thú y sẽ khuyên bạn nên cho ăn một chế độ ăn kiêng thực sự, trong đó chế độ ăn phải được tự nấu và chỉ chứa một loại protein và một loại carbohydrate duy nhất. Trong tất cả các thử nghiệm thức ăn, không được phép cho mèo ăn vặt hoặc thực phẩm nào khác. Điều này sẽ giúp bạn biết mèo đang phản ứng như thế nào nếu các triệu chứng bùng phát.
Nghiên cứu khoa học cho chúng ta biết thịt bò, cá và thịt gà là những thực phẩm phổ biến nhất gây ra phản ứng ở mèo (Mueller, Olivry, & Prélaud, 2016).
Thông thường, thức ăn tốt nhất cho mèo bị bệnh viêm ruột truyền nhiễm là các loại protein mới. Các protein mới có thể bao gồm thỏ, vịt hoặc thịt lợn, tùy thuộc vào những gì mèo đã tiếp xúc trong đời. Khi mèo ăn một loại protein mà chúng chưa từng ăn trước đây, hệ thống miễn dịch của chúng sẽ ít có phản ứng tiêu cực hơn (tức là nôn mửa, tiêu chảy, táo bón).
Nếu cách trên không hiệu quả, hãy thử chế độ ăn nhiều chất xơ. Điều này yêu cầu chế độ ăn thử nghiệm phải được cho ăn hoàn toàn trong 8 đến 12 tuần.
Vitamin B12
Việc bổ sung Vitamin B12 có thể được coi là hữu ích vì hầu hết mèo mắc bệnh viêm ruột ở mèo đều không thể hấp thụ được loại vitamin quan trọng này. Điều này thường được thực hiện bằng cách tiêm dưới da.
Thuốc ức chế miễn dịch
Nếu liệu pháp ăn kiêng không thành công hoặc không thể thực hiện được và không tìm thấy nguyên nhân cơ bản, thuốc sẽ được sử dụng để ngăn chặn phản ứng viêm. Corticosteroid như prednisolone (Delta-Cortef®, Prednis-Tab®), budesonide (Entocort®, Uceris®) hoặc dexamethasone (Decadron®) thường là những loại thuốc hiệu quả nhất và được sử dụng ban đầu.
Các loại thuốc khác như chlorambucil (Leukeran®) hoặc azathioprine (Imuran®) sẽ được thử nếu dùng corticosteroid không có tác dụng.
Corticosteroid có gây ra tác dụng phụ ở mèo không?
Corticosteroid nổi tiếng là gây ra nhiều tác dụng phụ ở người. Tình trạng uống nhiều nước, đi tiểu và thèm ăn thường tăng lên khi mới bắt đầu nhưng sử dụng lâu dài có thể ảnh hưởng đến gan, tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và gây mỏng da. Để giảm thiểu mọi tác dụng phụ có thể xảy ra, mục tiêu là sử dụng tối ưu ở liều thấp nhất và dùng thuốc theo lịch trình cách ngày. Cần phải bắt đầu điều trị với liều cao, nhưng khi có phản ứng với thuốc, liều dược sẽ dần giảm xuống mức tối ưu thấp nhất.
Điều này có nghĩa là tôi sẽ sử dụng steroid cho con mèo của mình suốt đời?
Điều trị lâu dài là cần thiết đối với hầu hết những con mèo được chẩn đoán mắc bệnh viêm ruột ở mèo. Thông thường, mèo sẽ được điều trị trong vài tháng và sau đó sẽ ngừng dùng thuốc để xem liệu nó có còn cần thiết hay không.
Nếu nôn mửa hoặc tiêu chảy tái phát, việc điều trị sẽ được tiếp tục. Nếu khó sử dụng thuốc uống, có thể tiêm định kỳ corticosteroid tác dụng kéo dài, methylprednisolone (Depo-Medrol®). Nhược điểm chính của thuốc tiêm tác dụng kéo dài là thuốc sau khi được sử dụng sẽ không thể loại bỏ khỏi cơ thể nếu có bất kỳ vấn đề gì.
Các loại thuốc chống viêm khác có được sử dụng để điều trị bệnh viêm ruột truyền nhiễm ở mèo hay không?
Đôi khi, metronidazole (Flagyl®) được sử dụng để giúp làm dịu đường tiêu hóa bị viêm. Thật không may, loại thuốc này có mùi vị khó chịu và có thể gây giảm cảm giác thèm ăn hoặc nôn mửa trong quá trình điều trị viêm ruột ở mèo.
Tiên lượng cho căn bệnh này là gì?
Nếu phản ứng tích cực xảy ra khi thay đổi chế độ ăn, mèo của bạn có thể được duy trì chế độ ăn mới trong suốt quãng đời còn lại, miễn là chế độ ăn được cân bằng hợp lý.
Nếu con mèo của bạn phản ứng với thuốc điều trị vi khuẩn dạ dày thì tiên lượng lâu dài là điều tốt. Nếu có đáp ứng với corticosteroid, tiên lượng lâu dài cũng sẽ tốt nếu việc sử dụng thuốc khả thi.
Tuy nhiên, nếu không đáp ứng với chế độ ăn kiêng hoặc corticosteroid thì tiên lượng bệnh sẽ cần thận trọng hơn. Trong những trường hợp này, nên thử nghiệm thêm để xem liệu có thể xác định được bệnh tiềm ẩn hay không. Một số dạng bệnh viêm ruột ở mèo có thể tiến triển thành ung thư đường ruột. Tình trạng viêm mãn tính đã được đưa ra giả thuyết là nguyên nhân gây ra bệnh ung thư hạch đường tiêu hóa ở mèo.
Tài liệu tham khảo:
vcahospitals.com/know-your-pet/inflammatory-bowel-disease-in-cats
Lê Vân Anh là founder của website Monspet, và hiện cũng đang là một foster – chuyên cứu hộ nhiều chó mèo lang thang cơ nhỡ. Từ kinh nghiệm thực tế và luôn cố gắng học hỏi các thông tin mới đã giúp cô ấy có được khá nhiều kiến thức và kĩ năng trong hoạt động cứu hộ, chăm sóc động vật. Bạn có thể theo dõi thêm về cô ấy tại đây:
