Zoonotic là gì? Đây là tên được đặt cho các bệnh hoặc nhiễm trùng có thể truyền giữa người và động vật. Nhiều người tiếp xúc với động vật trong cuộc sống hàng ngày của họ và hàng triệu hộ gia đình có thú cưng. Những người khác tiếp xúc với động vật thông qua công việc của họ, chẳng hạn như nông nghiệp hoặc trong tự nhiên. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ xem xét các loại bệnh zoonotic phổ biến và cách phòng ngừa chúng.
Bệnh Zoonotic là gì?
Để giải thích zoonotic là gì thì bệnh Zoonotic đề cập đến các bệnh có thể truyền từ động vật sang người. Chúng đôi khi được gọi là bệnh zoonosis.
Động vật có thể mang mầm bệnh có hại, chẳng hạn như vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng và virus. Những thứ này sau đó được lây lan qua con người và gây bệnh. Các bệnh Zoonotic từ nhẹ đến nặng, và một số thậm chí có thể gây tử vong.
Bệnh Zoonotic phổ biến ở cả Hoa Kỳ và trên toàn thế giới. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính rằng 61% tất cả các bệnh ở người là có nguồn gốc từ động vật, trong khi 75% các bệnh mới được phát hiện trong thập kỷ qua là bệnh zoonotic.
Trước khi đưa ra các quy định vệ sinh mới khoảng 100 năm trước, các bệnh từ động vật như bệnh lao bò (bovine tuberculosis), bệnh dịch hạch và bệnh glanders (bệnh loét mũi truyền nhiễm trong lĩnh vực thú y) đã gây ra hàng triệu ca tử vong. Đây vẫn là một vấn đề lớn ở các nước đang phát triển.
Các bệnh zoonotic phổ biến bao gồm:
Bệnh dại
Bệnh dại không chỉ gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với động vật mắc bệnh mà còn đe dọa tính mạng của con người. Virus dại tấn công hệ thần kinh, gây ra các triệu chứng như sự thay đổi tâm trạng, sự bất ổn, và cuối cùng là sự suy giảm chức năng não. Mặc dù không có cách điều trị hiệu quả cho bệnh dại sau khi triệu chứng đã xuất hiện, việc tiêm phòng bằng vắc-xin dại đều đặn cho cả người và động vật có thể ngăn ngừa bệnh.
Bệnh Lyme và sốt đốm Rocky Mountain (RMSF)
Trong các câu hỏi về zoonotic là gì thì không thể không kể đến Lyme và RMSF. Bệnh Lyme thường gây đau và sưng tại vùng vết cắn, cùng với triệu chứng như sốt, mệt mỏi, và đau cơ. Trong khi đó, sốt đốm Rocky Mountain gây ra sốt cao, đau đầu, và ban đỏ trên da. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, cả hai bệnh này có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến tim, não, và các cơ quan khác. Xem thêm về Lyme.
Sốt xuất huyết, sốt rét và sốt chikungunya
Đây là những bệnh do muỗi truyền và phổ biến hơn ở một số khu vực nhất định, chẳng hạn như vùng biển Caribbean. Các bệnh này thường tạo ra gánh nặng lớn đối với các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới. Sốt xuất huyết gây ra sự suy giảm tiểu cầu và tăng nguy cơ chảy máu nội tạng. Sốt rét tạo ra chuỗi cơn sốt đặc trưng và có thể gây ra tử vong đặc biệt ở trẻ em. Sốt chikungunya gây đau khớp nặng và kéo dài, ảnh hưởng đến sự di chuyển và chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Điều quan trọng là phải điều trị những tình trạng này càng sớm càng tốt, vì chúng có thể gây tử vong.
Nhiễm khuẩn Salmonella
Salmonella thường được gây ra bằng cách xử lý các loài bò sát hoặc động vật lưỡng cư mang Salmonella, hoặc bằng cách xử lý gà con hoặc vịt.
Bệnh thường kéo dài từ 4 đến 7 ngày và các triệu chứng bao gồm tiêu chảy, sốt và đau quặn bụng. Bệnh nhân thường có thể phục hồi mà không cần điều trị y tế, mặc dù các biện pháp bảo vệ được khuyến nghị.
Nhiễm khuẩn Salmonella có thể gây ra biểu hiện từ nhẹ đến nặng. Trong trường hợp nặng, nguy cơ mất nước và dinh dưỡng là nguy hiểm, đặc biệt đối với trẻ em, người già và những người có sức đề kháng yếu. Việc duy trì vệ sinh thực phẩm, tiếp xúc hợp lý với động vật và giữ vệ sinh cá nhân là những biện pháp quan trọng để ngăn ngừa nhiễm khuẩn này.
Nhiễm E.coli
Nhiễm trùng này thường được gây ra bằng cách chạm vào động vật bị nhiễm bệnh hoặc xử lý thực phẩm bị ô nhiễm. Bò cũng có vi trùng E. coli trên bầu vú của chúng.
Thường liên quan đến ngộ độc thực phẩm, salmonella có thể gây nôn, chuột rút bụng và tiêu chảy. Điều cần thiết là những người nhiễm bệnh nghỉ ngơi và uống nhiều nước.
Bệnh vẩy nến/Psittacosis
Còn được gọi là ornithosis hoặc sốt vẹt, psittacosis là một bệnh vi khuẩn thường ảnh hưởng đến chim. Con người có thể nhiễm trùng vi khuẩn từ lông, dịch tiết và phân.
Các triệu chứng bao gồm sốt, nhức đầu và ho khan. Trong trường hợp nghiêm trọng, Bệnh vẩy nến có thể gây ra viêm phổi và triệu chứng tương tự như cảm lạnh hoặc cảm cúm. Điều quan trọng là nắm bắt triệu chứng sớm và tìm kiếm sự chăm sóc y tế nếu triệu chứng trở nên nghiêm trọng. Việc chăm sóc vệ sinh cho các loài chim cưng và tránh tiếp xúc trực tiếp với phân và dịch tiết của chúng là cách ngăn ngừa bệnh vẩy nến.
Các loại khác:
Có hàng trăm bệnh zoonotic, nhưng nhiều bệnh hiếm gặp. Các loại nổi tiếng khác bao gồm:
- Bệnh than/Anthrax
- Cúm gia cầm hoặc cúm chim
- Bệnh lao bò/Bovine Tuberculosis
- Bệnh brucellosis
- Bệnh mèo cào
- Ebola
- Siêu vi trùng Tây sông Nile/West Nile virus
- Bệnh phong
- Sốt Zika
- Bệnh sán heo/Trichinosis
- Cúm lợn
- Nhiễm nấm histoplasmosis
- Nhiễm toxoplasmosis
- …..
Nguyên nhân lây nhiễm zoonotic là gì?
Bệnh Zoonotic là gì và có thể được truyền từ động vật sang người theo nhiều cách khác nhau, bao gồm:
Tiếp xúc trực tiếp
Tiếp xúc trực tiếp liên quan đến việc tiếp xúc với chất dịch cơ thể của động vật bị nhiễm bệnh, chẳng hạn như nước bọt, máu, nước tiểu, chất nhầy hoặc phân.
Điều này có thể xảy ra do chỉ chạm vào hoặc vuốt ve động vật bị nhiễm bệnh, hoặc bị cắn hoặc cào bởi một con.
Nguồn nước bị ô nhiễm bởi phân cũng có thể chứa rất nhiều loại vi khuẩn gây bệnh và do đó làm tăng nguy cơ của vi khuẩn đó truyền sang người.
Tiếp xúc gián tiếp
Tiếp xúc gián tiếp liên quan đến việc tiếp xúc với một khu vực nơi động vật bị nhiễm bệnh sống hoặc đi lang thang, hoặc bằng cách chạm vào một vật thể đã bị ô nhiễm bởi động vật bị nhiễm bệnh.
Các khu vực phổ biến nơi điều này xảy ra bao gồm:
- Bể cá cảnh
- Chuồng gà
- Giỏ vật nuôi, lồng, hoặc chuồng
- Thức ăn vật nuôi và các đĩa đựng nước
- Thực vật và đất nơi động vật bị nhiễm bệnh
Nông dân, công nhân lò mổ, nhân viên vườn thú hoặc cửa hàng thú cưng và bác sĩ thú y có nguy cơ cao bị phơi nhiễm với các bệnh từ động vật. Họ cũng có thể trở thành người mang mầm bệnh và truyền những căn bệnh đó cho người khác.
Vector/Vật trung gian truyền bệnh
Vec-tơ là một sinh vật sống truyền bệnh từ động vật sang người hoặc động vật khác.
Chúng thường là động vật chân đốt. Các vec-tơ phổ biến bao gồm:
- Muỗi
- Ve
- Bọ chét
- Chí
Vec-tơ sẽ cắn con vật bị nhiễm bệnh và sau đó cắn con người và truyền bệnh zoonotic.
Thực phẩm
Zoonosis có thể đến từ các sản phẩm thực phẩm động vật bị ô nhiễm, xử lý thực phẩm không đúng cách hoặc nấu ăn không đủ chín.
Khoảng 1 trong 6 người sẽ bị bệnh tại một số thời điểm trong cuộc sống của họ bằng cách ăn hoặc uống thực phẩm hoặc đồ uống bị ô nhiễm.
Các nguyên nhân phổ biến của bệnh zoonotic thông qua thực phẩm bao gồm:
- Sữa tươi thanh trùng (unpasteurized milk)
- Thịt hoặc trứng chưa nấu chín
- Trái cây và rau sống bị nhiễm phân từ động vật bị nhiễm bệnh
Nguyên nhân khác gây ra zoonotic là gì?
Biến đổi khí hậu toàn cầu, việc lạm dụng thuốc chống vi trùng trong y học và các cơ sở trang trại tăng cường hơn cũng được cho là ảnh hưởng đến tỷ lệ bệnh zoonotic ngày càng tăng.
Những người có hệ thống miễn dịch yếu cũng có nguy cơ cao hơn. Nguyên nhân phổ biến của ức chế miễn dịch bao gồm:
- Mang thai
- Vị thành niên
- Điều trị ung thư
- Ghép tạng
- Bệnh tiểu đường
- Nghiện rượu
- Bệnh truyền nhiễm, chẳng hạn như AIDS
Cách phòng ngừa Bệnh zoonotic là gì?
Các phòng ngừa zoonotic là gì? Thì mọi người hầu như tiếp xúc với động vật mọi lúc, nhưng có một số bước một người có thể thực hiện để giúp ngăn ngừa nhiễm trùng. Bao gồm các bước sau đây:
- Giữ tay sạch: Rửa tay bằng xà phòng sạch và rửa lại bằng nước sạch sau khi ở xung quanh động vật, ngay cả khi không chạm vào chúng, có thể ngăn chặn vi trùng lây lan.
- Chọn nuôi thú cưng một cách khôn ngoan: Nghiên cứu kỹ các loại vật nuôi và thực hiện các bước để an toàn xung quanh chúng có thể giúp ngăn ngừa bệnh tật.
- Nói chuyện với bác sĩ thú y của bạn về các loại bọ chét mà thú cưng của bạn có thể nhiễm và phòng ngừa cho vật nuôi của bạn.
- Cho thú cưng của bạn tiêm phòng và đưa chúng tới bác sĩ thú y để khám thường xuyên hàng năm.
- Ngăn ngừa muỗi đốt, ve và bọ chét: Sử dụng thuốc xịt côn trùng, mặc quần dài và tay áo và tránh xa khu vực rừng cây có thể giúp ngăn ngừa vết cắn.
- Xử lý thực phẩm an toàn: Một người có thể ngăn ngừa nhiễm trùng, chẳng hạn như salmonella, bằng cách đảm bảo thực phẩm được nấu đúng cách, khu vực chuẩn bị thực phẩm sạch sẽ, và bằng cách rửa chén bát và nồi sau khi sử dụng.
- Nghiên cứu các loại bệnh trước khi đi du lịch: Nhận thức được các loại bệnh khác nhau khi đi du lịch và thực hiện các bước phòng ngừa bằng vắc-xin là rất cần thiết.
- Kiểm tra bọ ve khi bạn ở bên ngoài.
- Sử dụng găng tay nếu bạn cần xử lý một con vật bị hoặc có vẻ bị bệnh.
- Giữ bất kỳ khu vực nào mà động vật được giữ sạch sẽ và vệ sinh.
- Hãy nhận biết các khu vực nơi động vật hoặc côn trùng có thể ở khi bạn ra bên ngoài môi trường tự nhiên, đặc biệt là khi bạn tham gia vào các hoạt động như săn bắn và cắm trại.
- Không xử lý hoặc tiếp cận bất kỳ động vật trong tự nhiên có vẻ bị bệnh. Hãy chắc chắn liên hệ với kiểm soát động vật, các trạm cứu hộ hoặc chính quyền địa phương để giúp đỡ và có biện pháp xử lý động vật bị bệnh.
Tóm lại
Mức độ nghiêm trọng và sự phát triển của bệnh zoonotic khác nhau tùy thuộc vào loại bệnh bạn mắc phải. Nhiều người có thể điều trị được, trong khi những người khác có thể gây ra các tình trạng nghiêm trọng lâu dài và thậm chí suốt đời và gây tử vong. Vì vậy, điều quan trọng là bạn phải hiểu rõ zoonotic là gì và kiểm tra với bác sĩ hoặc chuyên gia y tế ngay khi bạn nghĩ rằng mình có thể mắc bệnh zoonotic. Nó cũng là một lý do quan trọng để thực hiện phòng ngừa xung quanh bất kỳ loài động vật nào, hoang dã hoặc nuôi trong nhà.
Bài viết này trích dịch từ:
healthline.com/health/zoonosis
medicalnewstoday.com/articles/320618.php#prevention
Lê Vân Anh là founder của website Monspet, và hiện cũng đang là một foster – chuyên cứu hộ nhiều chó mèo lang thang cơ nhỡ. Từ kinh nghiệm thực tế và luôn cố gắng học hỏi các thông tin mới đã giúp cô ấy có được khá nhiều kiến thức và kĩ năng trong hoạt động cứu hộ, chăm sóc động vật. Bạn có thể theo dõi thêm về cô ấy tại đây:
